प्रस्तावना
महाराष्ट्रात पावसाळ्याचे दिवस आणि त्यासोबत गरमागरम कांदा भजी म्हणजे स्वर्गीय आनंद! अंगणात रिमझिम पाऊस, हातात वाफाळता चहा आणि प्लेटभर कुरकुरीत भजी – हा अनुभव शब्दांत मांडता येणार नाही. महाराष्ट्रातच नाही तर भारतातील अनेक राज्यांमध्ये कांदा भजी (Onion Pakora) हा आवडता स्नॅक आहे. बनवायला सोपा, कमी खर्चिक आणि पटकन तयार होणारा हा पदार्थ प्रत्येकाच्या घरात खास प्रसंगी, पाहुणचारात किंवा हवामान बदलल्यावर नक्की बनवला जातो.
कांदा भजी बनवण्यासाठी लागणारे साहित्य
(४ व्यक्तींसाठी)
- मोठे कांदे – ३ ते ४ (पातळ चिरलेले)
- बेसन (हरभऱ्याचे पीठ) – १ कप
- तांदळाचे पीठ – २ चमचे (कुरकुरीतपणासाठी)
- हिरवी मिरची – २ (बारीक चिरलेली)
- कोथिंबीर – २ चमचे (बारीक चिरलेली)
- हळद – ¼ चमचा
- लाल तिखट – १ चमचा
- अजवाइन / ओवा – ½ चमचा
- मीठ – चवीनुसार
- पाणी – आवश्यकतेनुसार
- तेल – तळण्यासाठी
कांदा भजी बनवण्याची कृती
स्टेप १: कांदे तयार करा
कांदे सोलून त्याचे पातळ काप करून घ्या. कांदे जास्त जाड चिरले तर भजी नीट कुरकुरीत होणार नाहीत.
स्टेप २: मसाला लावणे
कांद्याच्या फोडींमध्ये मीठ, हिरवी मिरची, कोथिंबीर, लाल तिखट, हळद आणि अजवाइन टाका. हाताने दाबून मिक्स करा. मीठामुळे कांद्याचा रस सुटतो आणि भजी अधिक चवदार बनतात.
स्टेप ३: बेसन घालणे
आता यात बेसन आणि तांदळाचे पीठ घालून मिसळा. खूप पाणी घालू नका; कांद्याच्या रसामुळे मिश्रण आपोआप मऊ होते.
स्टेप ४: तळणे
कढईत तेल गरम करा. मध्यम आचेवर कांद्याचे छोटे छोटे गोळे करून सोडा. सोनेरी रंग येईपर्यंत तळा.
स्टेप ५: सर्व्हिंग
गरमागरम भजी पेपरवर काढा आणि लगेच चहा, हिरवी चटणी किंवा टोमॅटो सॉसबरोबर सर्व्ह करा.
कांदा भजीचे विविध प्रकार
जरी सर्वसामान्य कांदा भजी सर्वत्र लोकप्रिय असली तरी त्याचे काही प्रकारही आढळतात:
- मसाला कांदा भजी – यात आले-लसूण पेस्ट आणि गरम मसाला टाकतात.
- पनीर कांदा भजी – कांद्याबरोबर छोटे पनीरचे तुकडे मिसळले जातात.
- पालक कांदा भजी – कांद्याबरोबर पालक घालून केली जाते.
- कॉर्न कांदा भजी – गोड मका (स्वीट कॉर्न) मिसळून कुरकुरीत भजी बनते.
- झणझणीत कांदा भजी – लाल तिखट आणि मिरची पूड जास्त प्रमाणात वापरतात.
कांदा भजीसोबत काय सर्व्ह करावे?
- चहा: पावसाळ्यात भजी आणि चहा ही जुळी जोडी आहे.
- पाव: मुंबईत अनेक ठिकाणी ‘भजी पाव’ हा प्रसिद्ध स्ट्रीट फूड आहे.
- चटण्या: हिरवी चटणी, चिंच-गुळाची गोड चटणी किंवा लसूण चटणी भजीसोबत अप्रतिम लागतात.
- केचअप: मुलांना भजीसोबत टोमॅटो सॉस फार आवडतो.
कांदा भजीचे पौष्टिक फायदे
जरी भजी हा तळलेला पदार्थ आहे, तरी त्याचे काही फायदेही आहेत:
- कांदा – पचन सुधारतो, रक्तदाब नियंत्रणात ठेवतो, रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवतो.
- बेसन – प्रथिने आणि फायबर युक्त.
- अजवाइन – पचनास मदत करणारे आणि वायू कमी करणारे.
- थंड हवामानात खाल्ल्यास शरीराला ऊर्जा आणि उब मिळते.
कांदा भजीचा इतिहास आणि परंपरा
भारतात “पकोरा” ही संकल्पना खूप जुनी आहे. मुघल काळात तळलेले स्नॅक्स राजदरबारात बनवले जात असत. महाराष्ट्रात कांदा भजी पावसाळ्याशी जोडली गेली आहे. गावाकडे सण-समारंभात, लग्नात किंवा धार्मिक कार्यक्रमात कांदा भजी नक्की बनवली जाते. पुणे, मुंबई, कोल्हापूर येथे तर “भजी स्टॉल” ही एक वेगळीच खाद्यसंस्कृती आहे.
कांदा भजी अधिक चविष्ट करण्यासाठी खास टिप्स
- कांदे नेहमी पातळ चिरा.
- बेसनात थोडा रवा किंवा तांदळाचे पीठ घातल्याने कुरकुरीतपणा येतो.
- तेल मध्यम आचेवरच गरम ठेवा.
- भजी लगेच खाल्ल्यास त्याची चव जास्त लागते.
कांदा भजी बनवताना होणाऱ्या चुका
- जास्त पाणी टाकल्यास भजी नरम होतात.
- जास्त आचेवर तळल्यास बाहेरून जळते आणि आतून कच्चे राहते.
- खूप वेळ ठेवल्यास भजी तेलकट होतात.
कांदा भजी – घरगुती vs हॉटेल स्टाइल
- घरगुती भजी – कमी तेलात, कमी मसाले, आरोग्याला योग्य.
- हॉटेल स्टाइल भजी – जास्त तिखट, जास्त मसाले आणि खूप कुरकुरीत.
कांदा भजी वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
प्रश्न १: कांदा भजीला अजून कुरकुरीत कसे करावे?
👉 बेसनात तांदळाचे पीठ किंवा रवा घालावा.
प्रश्न २: कांदा भजी सोबत कोणती चटणी चांगली लागते?
👉 हिरवी कोथिंबीर-मिरचीची चटणी सर्वात जास्त लोकप्रिय आहे.
प्रश्न ३: भजीसाठी कांदे आधी मीठ लावावे का?
👉 हो, कारण मीठ लावल्यानंतर कांद्याचा रस सुटतो आणि भजी चविष्ट होतात.
प्रश्न ४: कांदा भजी आरोग्यासाठी चांगली का?
👉 मर्यादेत खाल्ल्यास होय. कारण त्यात प्रथिने आणि फायबर असते, पण वारंवार जास्त प्रमाणात खाल्ल्यास तेलकट पदार्थामुळे त्रास होऊ शकतो.
कांदा भजी ही फक्त एक रेसिपी नाही, तर मराठी संस्कृतीचा एक भाग आहे. मित्रमैत्रिणी, कुटुंबीय एकत्र बसून गप्पा मारताना कांदा भजीची प्लेट समोर असेल तर आनंद दुप्पट होतो.
कुरकुरीत, झणझणीत आणि पोटभर भूक भागवणारी ही रेसिपी प्रत्येकाने आपल्या घरी करून पाहिली पाहिजे.
